Yetişkinlerde DEHB Belirtileri ile Depresyon ve Kaygı Arasındaki İlişkide Duygu Düzenleme ve Bilişsel Esnekliğin Rolü
Esra KISACIK | Büşra ALTINIŞIK
Bildiri | 2023 | X. Işık Savaşır Klinik Psikoloji Sempozyumu , pp.187 - 187
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) bireylerin yaşamlarını farklı açılardan etkileyen gelişimsel ve psikiyatrik bir bozukluk olup duygudurum ve kaygı bozukluğu vb. psikopatolojilerle komorbidite göstermektedir. DEHB belirtileriyle depresyon ve kaygı belirtilerinin ilişkisinde duygu düzenleme güçlüğünün ve bilişsel esnekliğin rolü olabileceği düşünülmektedir. Konu ile ilgili DEHB belirtileri ile depresyon ve kaygı belirtilerinin ilişkilerine yönelik birçok çalışma bulunmasına rağmen bu ilişkide söz konusu aracı değişkenlerin rolünü bir arada ele alan çalışmalar sınırlıdır. Bu çalışmanın amacı üniversite öğrencilerinde DEH . . .B belirtileriyle depresyon ve kaygı belirtileri arasındaki ilişkide bilişsel esneklik ve duygu düzenleme güçlüğünün aracı rollerini öneren bir modelin sınanmasıdır. Yöntem: Çalışmada elde edilen veriler Survey Monkey programı aracılığı ile online olarak ve kartopu örnekleme yöntemi ile toplanmıştır. Çalışmaya 18-40 yaş aralığında 165 kadın (Ort. = 22.27±4.29) ve 25 erkek (Ort. = 22.72±4.43) olmak üzere toplamda 190 üniversite öğrencisi katılmıştır. Araştırmada kullanılan veri toplama araçları; Erişkin Dikkat Eksikliği Bozukluğu/Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Ölçeği, Duygu Düzenleme Güçlüğü Ölçeği, Bilişsel Esneklik Envanteri, Beck Depresyon Envanteri ve STAI-Sürekli Kaygı Ölçeğidir. Verilerin analizi IBM SPSS 25 ve AMOS 25 programları aracılığı ile gerçekleştirilmiştir. Bulgular: Bu çalışmanın temel amacı doğrultusunda yol analizi yürütülmüştür. Elde edilen sonuçlar, DEHB’in duygu düzeleme güçlüğünü pozitif (β = .70, p < .001), bilişsel esnekliği ise negatif (β = -.42, p < .001) yönde ve anlamlı düzeyde yordadığını göstermektedir. Ayrıca DEHB, depresyonu hem doğrudan (β = .30, p < .001) hem de duygu düzenleme güçlüğünün (β = .45, p < .001) kısmî aracılığı ile yordamaktadır. Son olarak DEHB’in kaygıyı duygu düzenleme güçlüğü (β = .36, p < .001) ve bilişsel esnekliğin (β = -.17, p < .05) tam aracılığı ile yordadığı bulunmuştur. DEHB duygu düzeleme güçlüğündeki varyansın % 50’sini, bilişsel esneklikteki varyansın ise % 18’ni açıklamaktadır. Buna ek olarak DEHB ve duygu düzenleme güçlüğü depresyondaki varyansın % 48’ini; DEHB, bilişsel esneklik ve duygu düzenleme güçlüğü ise anksiyetedeki varyansın % 22’sini açıklamaktadır. Çalışmada DEHB, depresyon ve kaygı arasındaki ilişkide duygu düzenleme güçlüğü ve bilişsel esnekliğin rolünün ortaya çıkarılması ile mevcut çalışmanın yeni araştırmalara kaynaklık edebileceği ve klinik bağlamda önemli bir bilgi sağlayacağı düşünülmektedir. Alan yazında duygu düzenlemede güçlüğün psikolojik problemler ile ilişkisi çalışılmıştır ve bu ilişki mevcut çalışmadan elde edilen sonuçlarla tutarlıdır. Bununla birlikte alan yazında duygu düzenlemede güçlük ve psikopatoloji ile düşünce süreçlerinde esnek olamama (bilişsel esnekliğin düşüklüğü) ilişkilendirilmektedir. Mevcut çalışmada bilişsel esneklik, DEHB ve kaygı arasındaki ilişkide aracı rol üstlenirken DEHB ve depresyon arasındaki ilişkide bilişsel esnekliğin aracı rolü bulunmamaktadır. Bu durum ileri çalışmalarda farklı örneklemlerde tekrarlanarak değerlendirilmelidir. Sonuç olarak bu çalışmanın alanda yapılacak bilimsel çalışmalara ve duyguları fark etme, kabul etme, düzenleme ve bilişsel açıdan esnek olmaya yönelik düzenlemelerin psikoterapi uygulamalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: DEHB, depresyon, kaygı, duygu düzenleme, bilişsel esneklik
Daha fazlası
Daha az