Gıda israfı davranışları anketinin türkçeye uyarlanması: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması

ÖZET Kendirli, G., Gıda İsrafı Davranışları Anketinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması, Nuh Naci Yazgan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beslenme ve Diyetetik Programı, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2024. Bu çalışmanın amacı, Gıda İsrafı Davranışları Anketinin Türkçeye uyarlanması, geçerlilik ve güvenilirliğinin değerlendirilmesidir. Çalışma, Ocak-Mart 2024 tarihleri arasında, Kayseri'de yaşayan 19-74 yaş arası 421 yetişkin birey ile yürütülmüştür. Veriler yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Anketin Türkçeye uyarlanmasında çeviri-geri çeviri yöntemi kullanılmıştır. Kapsam geçerliliğinin değerlendirilmesinde, Davis Tekniği ile her bir madde için Kapsam Geçerlilik İndeksi (KGİ) değeri hesaplanmıştır ve en düşük değer 0,83 olarak bulunmuştur. Görünüş geçerliliği, araştırmacılar, uzmanlar ve bir Türk Dili uzmanı tarafından yapılan inceleme ve 30 kişilik örneklem üzerinde yapılan pilot çalışma ile sağlanmıştır. Yapı geçerliliği için 219 kişilik bir örneklem ile Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) ve madde analizleri; 202 kişilik başka bir örneklem ile de Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. AFA sonucunda faktör yükü düşük olan üç madde anketten çıkarılmıştır. Maddeler çıkarıldıktan sonra yapılan AFA sonucunda en düşük faktör yükünün 0,477 en yüksek faktör yükünün ise 0,977 olduğu görülmüştür. AFA sonucunda 6 faktörlü ve 27 maddelik yapıya ulaşılmıştır. Yapı geçerliliğini desteklemek amacıyla madde analizleri de gerçekleştirilmiş ve ankette bulunan maddelerin ölçülecek özelliği ayırt etme açısından yeterli kabul edildiği ve tüm maddelerin anketin bütünü ile uyumlu olduğu sonucuna varılmıştır. AFA sonucunda elde edilen model, DFA ile doğrulanmıştır ve verinin modeli doğruladığı görülmüştür. Anketin güvenilirliğinin değerlendirilmesinde hesaplanan Cronbach Alfa değerlerinin 0,700-0,924 arasında olduğu ve anketin iç tutarlılık bakımında güvenilir olduğu belirlenmiştir. Zamana karşı değişmezliği ölçmek amacıyla hesaplanan sınıf içi korelasyon değerlerinin 0,787 ile 0,896 arasında olduğu ve anketin tekrarlı ölçümler bakımından da yeterli düzeyde güvenilir olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak, Türkçeye uyarlanan Gıda İsrafı Davranışları Anketi, 6 faktör ve 27 maddeden oluşan, tüketicilerde gıda israfı davranışlarını değerlendiren, geçerli ve güvenilir bir ankettir.

ABSTRACT Kendirli, G., Food Wasting Behaviours Questionnaire: Adaptation to Turkish, Validity and Reliability Study, Nuh Naci Yazgan University, Graduate School of Health Sciences, Department of Nutrition and Dietetics, Master's Thesis, Kayseri, 2024. The aim of this study is to adapt the Food Wasting Behaviours Questionnaire to Turkish and evaluate its validity and reliability. The study was conducted between January-March 2024 with 421 adult individuals aged 19-74 living in Kayseri. Data were collected by face-to-face survey method. The translation-back-translation method was used to adapt the questionnaire to Turkish. For the content validity evaluation, the Content Validity Index (CVI) was calculated for each item using the Davis Technique, and the lowest value was found to be 0.83. Face validity was ensured by researchers, experts, a Turkish Language expert, and a pilot study on a sample of 30 individuals. For construct validity, Exploratory Factor Analysis (EFA) and item analyses were conducted on a sample of 219 individuals, and Confirmatory Factor Analysis (CFA) was conducted on another sample of 202 individuals. As a result of EFA, three items with low factor loadings were removed from the questionnaire. After the items were removed, an EFA was conducted and it was seen that the lowest factor loading was 0.477 and the highest was 0.977. As a result of EFA, a structure with 6 factors and 27 items was founded. To support construct validity, item analyses were also carried out, and it was concluded that the items were considered sufficient to distinguish the feature to be measured and that all items were compatible with the whole questionnaire. The model obtained from EFA was confirmed by CFA and it was seen that the data confirmed the model. To evaluate the questionnaire's reliability, the calculated Cronbach Alpha values were found to be between 0.700-0.924, and the questionnaire was found to be reliable in terms of internal consistency. To measure invariance over time, intra-class correlation values were calculated and found between 0.787-0.896, and it was observed that the questionnaire was sufficiently reliable in terms of repeated measurements. The Turkish adaptation of the Food Wasting Behaviours Questionnaire is a valid and reliable questionnaire consisting of 6 factors and 27 items that evaluate food waste behaviours in consumers.