İNSANİ GELİŞME VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: BAZI AFRİKA ÜLKELERİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Bu çalışmada, Afrika kıtasında bulunan 52 ülke arasından verilerin elverişlilikdurumuna göre seçilen 33 Afrika ülkesinin, 1995-2014 yıllarına ait verilerindenyararlanılarak insani gelişme ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki incelenmiştir.Çalışmamızda; insani gelişme endeksi bağımlı değişken, eğitim harcamaları, kişibaşına düşen sağlık harcamaları ve GSYH ise bağımsız değişkenler olarak seçilmiştir. Analiz kısmında öncelikle serilerin yatay kesit bağımlılıkları incelenmiştir.Daha sonra panel durağanlık testleri kullanılarak serilerin durağanlık seviyeleritest edilmiştir. Seriler durağan hale geldikten sonra, panel ARDL kısa dönem analizi sonucunda insani gelişme ile gelir değişkeni arasında pozitif ve anlamlı ilişkitespit edilmiştir. Fakat insani gelişme ve eğitim değişkeni arasındaki ilişki negatifve anlamlı bulunmuştur. İnsani gelişme ve sağlık değişkeni arasındaki ilişkinin isepozitif fakat istatistiksel olarak anlamsız olduğu belirlenmiştir. Kısa dönem analizsonuçlarının aksine uzun dönem ARDL sonuçlarına göre insani gelişme ve gelirdeğişkeni arasındaki ilişki negatif ve istatistiksel olarak anlamlı, insani gelişme ile hem eğitim hem de sağlık değişkenleri arasındaki ilişki ise pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı oldukları tespit edilmiştir. Dumitrescu-Hurlin panel nedensellik testi sonuçlarına göre insani gelişme ile gelir, sağlık ve eğitim değişkenlerinin%5 anlamlılık düzeyinde karşılıklı olarak birbirlerinin nedeni olduğu tespit edilmiştir. Bütün bu sonuçlardan hareketle teorinin de öngördüğü gibi Afrika ülkeleriiçin ekonomik büyümeyi açıklamada sadece gelir değişkenin göz önünde bulundurulmasının yeterli olmadığı buna ilave olarak eğitim ve sağlık değişkenlerininde hesaba katılmasının doğru olacağı tespit edilmiştir. Politika yapıcılar ekonomik büyüme ve kalkınma planları yaparken etki gücünü göz önünde bulundurarakkısa dönemde gelir değişkenini, uzun dönemde ise eğitim değişkenini temel alanpolitikaları devreye sokmalıdır