İnsani gelişme ve ekonomik büyüme ilişkisi: Bazı Afrika ülkeleri üzerine bir uygulama

Bu çalışmada, Afrika kıtasında bulunan 52 ülke arasından verilerin elverişlilik durumuna göre seçilen 33 Afrika ülkesinin, 1995-2014 yıllarına ait verilerinden yararlanılarak insani gelişme ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışmamızda; insani gelişme endeksi bağımlı değişken, eğitim harcamaları, kişi başına düşen sağlık harcamaları ve GSYH ise bağımsız değişkenler olarak seçilmiştir. Analiz kısmında öncelikle serilerin yatay kesit bağımlılıkları incelenmiştir. Daha sonra panel durağanlık testleri kullanılarak serilerin durağanlık seviyeleri test edilmiştir. Seriler durağan hale geldikten sonra, panel ARDL kısa dönem analizi sonucunda insani gelişme ile gelir değişkeni arasında pozitif ve anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Fakat insani gelişme ve eğitim değişkeni arasındaki ilişki negatif ve anlamlı bulunmuştur. İnsani gelişme ve sağlık değişkeni arasındaki ilişkinin ise pozitif fakat istatistiksel olarak anlamsız olduğu belirlenmiştir. Kısa dönem analiz sonuçlarının aksine uzun dönem ARDL sonuçlarına göre insani gelişme ve gelir değişkeni arasındaki ilişki negatif ve istatistiksel olarak anlamlı, insani gelişme ile hem eğitim hem de sağlık değişkenleri arasındaki ilişki ise pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı oldukları tespit edilmiştir. Dumitrescu-Hurlin panel nedensellik testi sonuçlarına göre insani gelişme ile gelir, sağlık ve eğitim değişkenlerinin %5 anlamlılık düzeyinde karşılıklı olarak birbirlerinin nedeni olduğu tespit edilmiştir. Bütün bu sonuçlardan hareketle teorinin de öngördüğü gibi Afrika ülkeleri için ekonomik büyümeyi açıklamada sadece gelir değişkenin göz önünde bulundurulmasının yeterli olmadığı buna ilave olarak eğitim ve sağlık değişkenlerinin de hesaba katılmasının doğru olacağı tespit edilmiştir. Politika yapıcılar ekonomik büyüme ve kalkınma planları yaparken etki gücünü göz önünde bulundurarak kısa dönemde gelir değişkenini, uzun dönemde ise eğitim değişkenini temel alan politikaları devreye sokmalıdır.