Köy Enstitüleri Araştırması: Kayseri Pazarören Köy Enstitüsü Mezunlarının Kampüsteki Tarihi ve Mimari Yapılara İlişkin Algıları ve Deneyimleri

Bu çalışmada, cumhuriyetimizin 100. yılında gündeme gelmeyi fazlasıyla hak eden, eğitim tarihimiz açısından önemli bir noktada bulunan köy enstitüleri konu edilmektedir. Her biri düzenlenen mimari yarışmalar sonucunda özenle inşa edilen, bulundukları bölgedeki gelişimin ve değişimin öncüsü olan köy enstitülerinin ülkemizdeki öneminin bir kez daha hatırlanması gerekmektedir. Bu doğrultuda, üzerinden 84 yıl geçmesine rağmen mimari anlamda özgünlüğünü büyük ölçüde koruyan Kayseri ili, Pınarbaşı ilçesindeki Pazarören Köy Enstitüsü Yerleşkesi araştırma alanı olarak seçilmiştir. Bu araştırma neticesinde, günümüzde birçok ildeki köy enstitüsüyle aynı kaderi paylaşan Pazarören’deki tarihi binaların (ana bina, yatakhane binaları, sinema ve tiyatro salonu, spor salonu, atölyeler, öğretmenler lokali, fırın, tuvaletler, garaj, lojmanlar, hamam ve çamaşırhane) korunması ve gelecek nesillere aktarılması konularına dikkat çekilmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada, yapıların yerinde incelenerek güncel durumlarının tespit edilmesi ve Pazarören’de eğitim görmüş öğretmenler ile yapılan mülakatlar, tarihi ve mimari metinler, bilimsel makaleler vb. yayınlar veri kaynakları olarak kullanılmıştır. Bu kapsamda, Pazarören Köy Enstitüsü’nde farklı dönemlerde (1943-1968) eğitim görmüş 18 kişiye ulaşılmıştır. Yerleşke içindeki tarihi yapıların cephe ve mekân özelliklerinin kişiler üzerinde yarattığı etkinin ölçülmesine yönelik anketlerden yararlanılmış ve günümüzde restorasyon aşamasında olan “Ana Bina” nın Anlam Farklılaşma Ölçeği (AFÖ) kapsamında cephe ve mekân özelliklerinin bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Sonuç olarak, Pazarören Köy Enstitüsü Yerleşkesi’nde yer alan yapıların sadece etkili bir fiziki özelliğe sahip olmadıkları, bunun ötesinde toplumun kültürel hafızasını ve kimliğini yansıtan önemli miras unsurları oldukları gözlemlenmiş ve anlaşılmıştır. Araştırmanın bulguları, Cumhuriyet Dönemi eğitim yapılarının çağdaşlaşma ve aydınlanma yolunda kıymetli bir örneği olan Pazarören Köy Enstitüsü’nün öneminin vurgulanmasına, kültürel ve sosyal değerinin korunmasına, eski yapıların onarımlarının yapılarak yeniden işlevlendirilmesine ve bölgenin yakından tanıtılarak canlandırılmasına yardımcı olacaktır.